Sonat formunu alışılagelmiş “Sergi-Gelişme-Yeniden Sergi” yapısından ibaret görmek, doğru bir yaklaşım olmayacaktır: Sonat, senfoni, yaylı çalgılar dörtlüsü gibi türlerde, yavaş tempolu - genellikle ikinci - bölümlerin önemli bir kısmı, bu yapının modifiye edilmiş bir versiyonu olan gelişmesiz sonat formunda yazılmıştır. Bununla birlikte, bu yapıya uvertürlerde de rastlanır. Adından da anlaşılacağı üzere, bir Sergi ve onu izleyen Yeniden Sergi’den oluşan gelişmesiz sonat formunun, literatürde, “Kısaltılmış sonat formu”, “Tip 1 sonat”, “İki bölmeli Adagio formu”, “Kavatina formu” gibi pek çok farklı adla anılıyor oluşu dikkat çekicidir. Bu çalışmada; meslekî müzik eğitimi veren kurum ve kuruluşlar bünyesindeki Müzik Formları derslerinin eğitim programlarına katkı sağlamak amacıyla, bir gelişmesiz sonat formu örneği olan, Ludwig van Beethoven’ın Opus 2 eser sayılı 1 numaralı fa minör piyano sonatının ikinci bölümü üzerinde ayrıntılı bir form analizi gerçekleştirilmektedir. Altı boyuttan oluşan analiz, bölümde saptanan irili ufaklı tüm form öğeleri arasındaki hiyerarşik ilişkileri ortaya koyan, çok katmanlı analiz şeması adlı özel bir gösterim modeli yoluyla sergilenmiştir. Analiz sonucunda; gelişmesiz sonat formunda yazıldığı açık olan bu bölümün, üç bölmeli lied ya da rondo olarak kabul edilmesinin, doğru ve sağlam bir zemine oturan bir yaklaşım olmayacağı kanaatine ulaşılmıştır. Bunun yanı sıra; cümle uzunluklarının, cümle tiplerine göre farklılıklar gösterdiği; Hepokoski ve Darcy’nin görüşlerinden farklı olarak, bölümün 31. ölçüsünün, bir “bağlantı” değil, “köprü” olduğu ve bestecinin, Tema1’deki ezgisel bütünlüğün sağlanmasında birincil derecede rol oynayan altı notalık motiften, Tema2 tasarımında da yararlanarak, ritmik yapıları bakımından tezat teşkil eden bu iki temayı adeta birbirine yaklaştırdığı da çalışmada ulaşılan diğer sonuçlardır.

Gelişmesiz sonat formu, Beethoven, Op. 2/1, Adagio, çok katmanlı analiz şeması

It would not be the right approach to see the sonata form as just the usual “Exposition-Development-Recapitulation” structure: Most of the slow movements - generally the second - of the multi-movement compositions such as the sonata, symphony, string quartet, etc., are written in the ‘sonata form without development’, a ‘modified’ version of that form. Besides, this structure is also found in overtures. It is noteworthy that, as the name suggests, the sonata form without development which consists of the Exposition and the Recapitulation parts is referred to by many different names such as “abridged sonata form”, “Type 1 sonata”, “Two-part Adagio form”, “Cavatina form” in the literature. In this study, detailed form analysis is carried out on the second movement of Ludwig van Beethoven's piano sonata in f minor, Op. 2/1, which is an example of a sonata form without development; to contribute to the education programs of Musical Forms lessons within the institutions that provide vocational music education. The six-dimensional analysis is presented through a special representation model called the ‘multi-layered analysis scheme’ that reveals the ‘hierarchical’ relationships between all the formal elements, large and small, determined in the section. As a result of the analysis, it has been concluded that it would not be an accurate and well-grounded approach to accept this section as a ternary or rondo form. And also, the other results reached in the study are as follows: Sentence lengths vary according to sentence types. Contrary to the views of Hepokoski and Darcy, the 31st measure of the movement was accepted as a “transition”, not a “minimal link”. In the second theme design, the composer’s use of the six-note motif, which plays a primary role in achieving melodic integrity in the first theme, brings these two themes, which are opposite in terms of their rhythmic structures, almost closer to each other.

Sonata form without development, Beethoven, Op. 2/1, Adagio, multi-layered analysis scheme