İslam maden sanat eserlerinin kitabeleri, seneler boyu hat sanatında gerçekleşen gelişiminin en önemli örneklerinde sayılmaktadır. Bu çalışmada, İran’ın iki büyük müzesinde sergilenen, Orta çağ İslami döneme ait olan maden sanat eserlerin kitabeleri incelenmiştir. Çalışmamızda ele alınan eserlerin kitabelerinde, Kufi, Sülüs ve Nesih hatları, farklı üslup ve tekniklerle kullanılmıştır. Bu makalenin amacı, Orta çağ maden sanatında görülen hat sanatının, yazı karakterleri ve içeriklerinin incelenmesidir. Çalışmada yer alan kitabeler hat türü, harf tasarımı ve kullanılan süslemelerine göre ayrılıp tasnif edilmiştir. Kufi yazılı kitabelerde genellikle iki tür “kufi yazısına” rastlıyoruz; daha erken dönemlere ait olan birinci türde harfler, kalınlıklarında bir değişiklik olmaksızın aynı kalem kullanılarak işlenmiştir. Bu tür kufi, yapraklı, düğümlü yapraklı ve düğümlü veya insan başlı olan biçimlerde kullanılmıştır. 12. yüzyıldan sonra yaygınlaşan ikinci kufi türü yazısında, her harfin kelimede aldığı yer ve durumuna göre farklı kalınlıklarda tasarlanması söz konusudur. İkinci tür Kufi farkı geometrik düzenle tasarlanıp, dairesel formlar daha sık kullanılmıştır. Bu gurup kufi hattı dairesel, yapraklı ve düğümlü olarak üç ana biçimde yazılmıştır. Nesih adı altında tanınan yazı, daha çok resmi yazılar ve belgelerde kullanılan sade ve sert karaktere sahip bir türdür. Kısa boylu harf tasarımından dolayı rahat ve hızlı yazılıp, daha rahat okuna bildiğinden, bilgi içerikli metinlerde kullanımı söz konusudur. Kufi gibi İslamiyet’in ilk yazı türlerinden olan sülüs yazısı ise ince ve uzun boylu harfleriyle dikkat çekmektedir. Sülüs hattı Selçuklu döneminden sonra takip eden dönemlerde gelişmeye devam edip, çeşitli motifler ile birlikte kullanımı söz konusudur. Konuşan harfli kitabe kompozisyonlarda ise elif ve lam harflerinin sonu, insan ve hayvan başlarıyla bağdaştırılmış ve adeta resimleme sınırlarına dayanarak, maden sanatının kitabelerinde, yazı, minyatür ve dönemin düşüncelerinin bileşimini göstermektedir.

İslam Maden Sanatı, Kitabe, Kûfi, Nesih, Sülüs.