Söz söyleme sanatının önemli özelliklerinden biri de karşılıklı atışmaların doğaçlama söylenebilmesidir. Spontane verilen bir ayak üzerine, belli kriterler çerçevesinde cevap oluşturup kafiyeye uydurmanın kolay olmadığı açıktır. Bu bağlamda, Azerbaycan folklorik unsurlarından meyxana sanatı, son zamanlarda sözlü halk edebiyatıyla ilgili araştırmaların odak noktalarından biri haline gelmiştir. Meyxana, bir veya iki kişinin belirli bir konu üzerine hazırlıkları olmadan, anında doğaçlama yoluyla mizahi unsurlar içeren küçük kafiyeli dörtlükler söyledikleri bir diyalogdur. Böyle bir karşılıklı diyalog biçimine deyişmə (atışma) denir. Emprovizasyon söylenilen bu söz sanatı, birçok edebiyatçı tarafından “söz mucizesi” olarak değerlendirilmiştir. Meyxana fenomeni iki temel boyuttan bakılabilir. Bunlardan biri halk gösterilerinden epizotlar sergileyen performans boyutu, ikincisi klasik doğu şiiri unsurları içeren poetik yapıdır. Bu unsurların müzik ve ritmik çalgılar eşliğinde söyleniyor olması, meyxana’ya farklılık kazandıran bir diğer etkendir. Sovyetler yönetimi döneminde, “sokak kültürü” olarak nitelendirilen meyxana, güçlü ideoloji makinesinin baskısına rağmen insanların kültürel mirasına gölge düşürememiş, meyxana sevenlerinin dillerinde söylenmeye devam etmiştir. Bugün Bakü ve çevresindeki köylerde icra edilen en yaygın folklorik unsurlardan biri olan bu söz sanatına her geçen gün ilgi arttığı görülmektedir. Günümüze değin özelliklerini koruyabilen ve kuşaktan kuşağa aktarılan meyxananın yeterince takdir edilmesinde bir boşluk olduğunu, bu anlamda yeterli bir anlayış düzeyinin henüz sağlanamadığı gözlemlenmektedir. Bu bakımdan konuya yönelik çalışmaların az olduğu nedeniyle, kaynakların artması önem arz etmektedir. Nitel araştırma yöntemi kullanılan bu çalışmada literatür taraması ile veri toplama yolu seçilmiştir.

Söz Sanatı, Meyxana, Doğaçlama, Atışma, Müzikli Şiirsel Tür

One of the important features of oral creativity is the improvisation of the debating parties. It is not easy to add a response to a spontaneously said rhyme according to certain criteria. In this context, мeykhanа, one of the folklore elements of Azerbaijan, has recently become one of the main areas of research in oral folk literature. This is a dialogue in which one or two people improvisely utter small rhymes with humorous elements, without prior preparation for a particular topic. This dialogue of forms is called deyişmə (also atışma). This oral art, which is expressed improvised, is regarded by many scholars as “a verbal miracle”. The phenomenon of мeykhanа can be considered in the two main dimensions. One of them is a performance in which episodes from mass shows are contained, and the second is a poetic structure that contains elements of classical oriental poetry. Accompanied by music and rhythmic instruments is another factor that determines the meaning for мeykhanа. During the Soviet period, described as a street culture, despite the pressure of a powerful ideological machine, мeykhanа continued to exist. Today, this art is one of the most common folk elements performed in Baku and its environs. This article discusses the tradition of мeykhanа, this original oral artistic genre, its various aspects and sociocultural reflections. There is an insufficient level of understanding of this folk music and poetic creativity, which was passed from one generation to another. Due to the lack of work, it is necessary to increase the sources in this area. This study is used in the literature review and qualitative research studies.

Oral Tradition, Meykhana, Improvisation, Battle of Words, Poetry Musical Genre